Gece Olduğunda

Yıllar önce Boğaziçi'nde Ömür Akyüz'den (yanlış hatırlamıyorsam) bilim tarihi hakkında bir ders alıyordum. Dersten aklımda kalan fazla birşey yok ancak bir bilimkurgu hikayesinden bahsettiği hatırımda kalmış hocanın. 

Konusu çok ilgimi çekmişti: Birden çok güneşe sahip bir sistemdeki bir gezegende hiç gece olmuyor zira her taraftan daima en az bir yıldızı görüyor. Dolayısı ile burada yaşayan insanlar gece nedir bilmiyorlar. Ancak her 2000 yılda bir çok kısa zaman için de olsa gezegenin kendine özgü karma karışık hareketinden dolayı gece oluyor ve elbette buna şahit olan nesilde çok büyük sosyal değişimler yaşanıyor, insanlar çıldırıyor, medeniyet neredeyse sıfırlanıyor ve baştan başlıyor. Bilim adamları arkeolojik verilerden bu periyotu anlayabiliyorlar, aynı zamanda gezegenin kestirilemeyecek derecede karışık hareketini çözmeye çalışıyorlar ve gecenin ne zaman olacağını kestireiliyorlar. Devamını anlatmayayım...

Uzun zamandır (abartmıyorum yıllardır) ara ara aklıma gelirdi bu kitabın adı neydi nereden bulunabilir diye, zira hakkında tek aklımda kalan şey yukarıdaki paragraftaki bilgiler ve "When the night falls" gibi bir isimdi. Yazarını filan bilmiyordum ve google aramaları sonuç vermiyordu. Yarım saat kadar önce kendiliğinden karşıma çıktı bu sitede! 2 numaradaki sesli kitap ilgimi çekti açtım wikipediadan filan aradım EVET O! Konusu filan aynı. İsmi de tahmin ettiğimden daha basitmiş. :-)) Şimdi bulup okumak için sabırsızlanıyorum.

Neyse gelelim işin fizik kısmına. Birbirini belli bir kuvvet kanununa göre iten veya çeken iki cisimin hareketine 2-cisim problemi denir. Klasik mekanik kitaplarında bir ünitede işlenen ve çözümü analitik olarak yapılabilen iyi incelenmiş bir problemdir. Rutherford saçılmasından Dünya-Güneş sisteminin basitleştirilmiş çözümlerine kadar birçok yerde uygulamaları vardır. Ancak sistemin içerisine etkisi ihmal edilemeyecek kadar büyük olan bir diğer cisim katarsanız o zaman 3-cisim problemi ile karşılaşırsınız ki problem bir anda analitik olarak ÇÖZÜMSÜZ bir hal alır. Denklemlerin karşılıklı çiftlenimli tabiatı ayrıştırıp çözülmelerine izin vermez. Yapılabilecek yegane şey nümerik olarak çözmeye çalışmaktır. Bilim adamları 200 yıldan fazla süredir 3-cisim problemi ile uğraşmışlar ve sadece bazı özel durumlar için çözümler bulabilmişlerdir. Genel durumun çözümü yoktur. 

3'den fazla cisime genelleştirirsek n-cisim probleminden bahsdebiliriz ve elbette ki bu da çözümsüz olan ve sisteme özgü parametreler ile nümerik olarak incelenmesi gereken kaotik bir sistemdir. İşte Asimov bilim kurgu öğesini bu kaotiklik ve kestirilemezlik üzerine kurmuştur. Hikayedeki sistemde 6 tane güneş vardır dolayısı ile "en iyi" ihtimalle 7-cisim problemi söz konusudur ve evet (neden olmasın) böyle bir sistemde 2000 yılda sadece bir gün gece olabilir. Başka neler olabilir kim bilir...

İşte bu ihtimal dahilinde yazılmış kurgu o kadar ilgimi çekmişti ki yıllardır unutmamışım. Bulunca çok sevindim... :-))